KGU Tạo bài viết  
Thứ ba 02 Tháng mười. 2012

Âm thanh Hà Nội ngày xửa, ngày xưa.




Tác giả: Đặng Tuấn Phương

 

ÂM THANH HÀ NỘI NGÀY XỬA, NGÀY XƯA.


Hôm nay tôi mạo muội hoài niệm tí chút về những « âm thanh » ngày xưa của thủ đô Hà Nội chúng ta.


Tôi không sanh ra ở Hà Nội nhưng sống và lớn lên ở đó từ những năm 1958, 1959, lúc mới lên 5, lên 6 tuổi. Tôi may mắn được sống gần khu phố cổ, nơi 36 phố phường. Căn nhà tôi ở là số 19 Tràng Thi, cách Tháp Rùa khoảng độ 500m.

  « Âm Thanh Hà Nội » bắt đầu từ Không giờ 0. Hàng ngày cứ từ khoảng nửa đêm đến 3, 4 giờ sáng là có tiếng gọi cửa từng nhà: « Đổi thùng ! ». Bây giờ chắc chắn nhiều người không thể hiểu « đổi thùng » là gì. Xin giải thích, nhắc lại để người đã quên thì hồi tưởng, người chưa biết thì hiểu rõ. Hồi đó ở Hà Nội, phần lớn nhà vệ sinh ( nhà xí ) của các hộ dân phố được trang bị 1 cái thùng bên dưới lỗ đại tiện, giống như thùng gánh nước ; cứ sau 2, 3 ngày thì có người đến lấy thùng đầy phân ra và đổi thùng khác vào. Cho nên những người làm công việc đó chỉ làm vào ban đêm và gọi cửa từng nhà « đổi thùng » là như vậy. Những người làm công việc « đổi thùng » ấy là những người trông vô cùng cực khổ, lam lũ ( hay vì họ cố tình ăn mặc như vậy trong khi làm cái nghề trên ?) và thường có nguồn gốc từ làng Cổ Nhuế. Cuối những năm 60 đầu 70 các nhà xí  kiểu đó dần dần biến mất nên âm thanh « đổi thùng » cũng từ đó mà tuyệt chủng. Lẽ dĩ nhiên âm thanh « đổi thùng » mất đi, buồn ít mà vui nhiều vì Hà Nội của chúng ta văn minh, sạch sẽ lên.


Đến 4, 5 giờ sáng là lúc bắt đầu vang lên tiếng "leng keng" của tàu điện. Ở đây tôi muốn bổ sung một chi tiết: Âm thanh "leng keng" kia phát ra từ đâu trên tàu ? Tôi đã từng quan sát và biết được: Sàn gỗ dưới chân ông lái tàu được khoét 1 lỗ nhỏ, họ hàn 1 cây sắt giống như cái dùi trống vào 1 miếng sắt tròn cong cong ở bên trên và được đỡ bằng 1 đoạn lò so cao khoảng nửa gang tay. Khi cần báo hiệu, ông lái lấy chân đạp liên tục xuống miếng sắt, lập tức cái dùi cũng gõ dồn dập vào 1 thanh sắt dưới gầm tàu và thế là tiếng "leng keng" cứ phát ra liên hồi từ đó, báo hiệu tàu tới bến dừng lại hoặc bắt đầu xuất phát. Hồi đấy Hà nội có 4 tuyến đường tàu điện rất thuận tiện cho việc di chuyển qua lại từ trung tâm thành phố ra ngoại thành và không gây ô nhiễm môi trường. Đó là những tuyến đường: Bờ Hồ - Hà Đông, Bờ Hồ - Cầu Giấy, Bờ Hồ - Bưởi, Bờ Hồ - Chợ Mơ.


Cuối những năm 50 tới giữa những năm 60 vào lúc 7 giờ sáng, 11 giờ trưa, 13 giờ và 17 giờ, khắp thành phố vang lên tiếng « còi u » mà người dân Hà nội lúc bấy giờ gọi là "còi tầm". Có nghĩa là còi báo hiệu giờ làm việc và giờ tan tầm. Theo tôi được biết thì hệ thống còi được đặt trên nóc Nhà Hát Lớn. Đến thời Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc bằng không quân (1965), trong đó có Hà nội, Hải phòng...., « còi tầm » không còn nữa, nó đã « về hưu » sau khi đã hoàn thành xuất sắc nhiện vụ trong thời bình, thay vào đó là tiếng còi « báo động », « báo yên » của thời chiến. Tiếng còi « báo động » luôn hú dồn dập, kéo dài, thúc giục người dân Hà Nội khẩn trương trước nguy cơ tấn công oanh tạc của máy bay Mỹ. Nó mang đầy tính chiến đấu và vang lên cùng lúc với tiếng loa phóng thanh truyền đi : « Đồng bào chú ý! Đồng bào chú ý! Máy bay địch cách Hà nội 100..., 80..., 50..., 30..., km về phía Tây Nam (hoặc phía Đông Nam) đồng bào khẩn trương xuống hầm trú ẩn. Các lực lượng vũ trang chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu !... ». Sau đó là tiếng máy bay Mỹ gầm rú như muốn xé nát bầu trời vốn hiền hòa và bình yên của Hà nội. Tiếng những chiếc máy bay Mig của ta lao vút lên không trung, nhập vào cuộc chiến đánh đuổi lũ "Quạ đen" hung ác... Đâu đó vang rền tiếng nổ của bom rơi mà máy bay địch đã ném xuống,  rồi xen lẫn tiếng súng cao xạ, tiếng tên lửa SAM 2 ( đất đối không) bắn trả  kẻ thù... Nếu vào ban đêm thì ngoài tiếng nổ ra ta còn có thể quan sát thấy những vệt lửa sáng vụt lên trời từ các vũ khí phòng không của Việt Nam nhằm bắn máy bay địch, cũng như những đám cháy lớn trong khói lửa mịt mù - hậu quả của các trận ném bom gây ra. Sau rồi tiếng gầm rú của máy bay oanh tạc Mỹ xa dần, tiếng bắn trả chúng cũng thưa thớt đi… Tiếp theo là tiếng còi « báo yên » nổi lên, không dồn dập như còi « báo động », kéo dài, nhỏ dần, rồi tắt hẳn. Đồng thời tiếng loa phóng thanh vang lên: « Đồng bào chú ý! Máy bay địch đã ra khỏi vùng trời Hà Nội, hoặc máy bay địch đã bay xa…Đồng bào nhanh chóng trở về tiếp tục công việc,... Đôi khi phát thanh viên còn thông báo chiến công của quân dân khu vực nào đó bắn rơi máy bay và bắt sống giặc lái Mỹ.

Giữa năm 1971 tôi rời Hà nội nên không biết sứ mệnh của tiếng "còi" đó sau này ra sao.


Khoảng 8, 9 giờ sáng trở đi, đây đó trong khu phố cổ vang lên tiếng rao"Tào Phớ !" - một món ăn dân dã. Không biết các bạn có biết và có còn nhớ nó không? Hồi đó bán "Tào Phớ" toàn là những người đàn ông, gánh thùng gỗ  chứa "Tào Phớ" đi bán. Giờ đây ở Hà Nội không biết còn có món này không và bán ở đâu? Nhưng tiếng rao chắc chắn là không còn nữa.


Mùa nào thức ấy, khoảng tháng Năm Âm lịch (tháng giết sâu bọ) là vang lên tiếng rao "Ai bánh trôi, bánh chay !" của các bà từ ngoại thành gánh bánh vào Hà Nội bán. Đúng là « Nhất quỉ, nhì ma, thứ ba học trò ». Chúng tôi- những đứa trẻ con, học sinh Hà Nội đã chế lại lời rao bán hàng của các bà từ « Ai bánh trôi, bánh chay !» thành « Ai lấy tôi, lấy ngay ! » còn lời rao của ông bán « Tào Phớ » thành « Nào tớ ! », để trêu chọc họ mỗi khi bắt gặp họ trên cùng một con đường.

Mùa cốm vào tháng Tám Âm lịch thì : «  Cốm Vo…òng  đây !»

Mùa mưa Rươi thì: "Ai mua Rươi khô...ô...ông?".


Quanh năm lúc nào cũng có tiếng rao: "Ai đồng nát ba..án khô...ô...ông?" , hoặc :  « Đồng nát đổi ke..ẹo khô…ô …ông ? »


Keng, keng, keng …! Ấy là xe rác đã tới. Cứ nghe thấy âm thanh ấy là nhà nào, nhà nấy cầm rổ rác nhà mình chạy ra đường đổ rác ."Xe đổ rác" tới các khu phố Hà Nội hồi ấy vào khoảng 5, 6 giờ chiều.


Màn đêm bắt đầu buông xuống, phố xá yên ắng sau một ngày "mỗi người làm việc bằng hai" vào khoảng 9, 10 giờ tối là có ngay tiếng rao "Phá xa" của mấy chú « Ba Tàu » Hàng Buồm lan tỏa khắp các phố phường Hà Nội. Từ "Phá xa" xưa kia chắc ít người còn nhớ, nay đơn giản gọi là "Lạc rang".

Rồi còn nhiều tiếng rao khác nữa vào những buổi tối khuya khoắt như « Bánh khúc no…óng đây!», « Tầm quất!», …


 Với tôi âm thanh ấn tượng nhất, làm tôi nhớ nó đến quay quắt là âm thanh của các « ca sĩ mùa Hè ». Đó là âm thanh râm ran, một bản trường ca không dứt của những chú ve sầu, ca hát không ngừng nghỉ suốt cả mùa Hè rực rỡ. Nó tạo cho Hà Nội một nét riêng, đặc biệt vô cùng.

Hè nào, cho dù ở nơi đâu tôi vẫn cứ ước ao có mặt ở Hà thành để thưởng thức dàn đồng ca có một không hai ấy.

Có lẽ người Hà Nội hôm nay chẳng mấy ai để ý đến âm thanh này, nhưng với tôi cứ mỗi dịp Hè tới là lại trỗi dậy nỗi nhớ da diết tiếng ve kêu và cứ man mát buồn vì thiếu đi cái âm thanh thân thuộc từ thời thơ ấu...

Tháng Năm xưa kia, đâu đó trên sân trường xuất hiện những nụ hoa Phượng đỏ đầu tiên, báo hiệu mùa Hè đang đến. Cùng với những nụ hoa ấy là sự có mặt của những chú ve sầu - "Ca sĩ mùa Hè". Càng vào Hè các ca sĩ đó lại càng xuất hiện đông. Buổi trưa, buổi chiều, chỉ cần một cu cậu lính xướng là cả một dàn đồng ca cùng cất lên, hoà theo, cũng lên bổng xuống trầm, bè biếc đàng hoàng...Nghe vui tai và thú vị làm sao !

Hồi nhỏ tôi cũng đã từng đi soi đèn bắt ve sầu chưa lột vào buổi tối. Những buổi trưa nghỉ học, tôi đã cùng chúng bạn cầm sào dài đi dính lũ ve chơi.

Đã 40 năm rồi tôi không được nghe các "ca sĩ mùa Hè" hát. Còn các bạn, cư dân Hà Nội hàng năm có còn được nghe bản « Giao hưởng mùa Hè » của lũ ve không? Hy vọng rằng, các bạn vẫn còn được thưởng thức những âm thanh tuyệt vời ấy.


Có những "âm thanh" bị tuyệt chủng ít làm chúng ta buồn. Nhưng có những "âm thanh" thiếu nó, ta bùi ngùi nhung nhớ và cảm giác không gì bù đắp nổi, chẳng hạn như tiếng ve sầu kêu, đặc trưng của mùa Hè Hà Nội.

Xin đừng để xảy ra tình trạng sau này con cháu chúng ta chỉ hình dung thấy chú ve sầu - "Ca sĩ mùa Hè" trên trang ảnh và nghe bản "Giao hưởng mùa Hè" của chúng qua máy mà thôi.


Nếu thế thì tiếc lắm thay !

 


Người post: ThaoDP

Ngày đăng: 02-10-2012 21:09






Xem 1 - 10 của tổng số 16 Comments


Trang:  1 | 2 | Tiếp theo >  Cuối cùng >>

Từ: ThucPT
05/10/2012 20:54:02

Những âm thanh ngày xửa ngày xưa đã thấm sâu vào tâm trí của mỗi người con đất Việt và nỗi nhớ quê hương khi xa nhà thì những âm thanh ấy lại ngân vang dội về.


Cảm ơn những âm thanh quê hương.



Từ: HienVC
05/10/2012 17:37:36

Còn những âm thanh "ngày xưa" nhưng vẫn còn đọng lại trong đầu của lứa U60, U70 như tiếng kéo đập lách cách kèm tiếng rao " Thịt bò khô đê ê " hay khi người bán kẹo lạc ở cổng trường sau khi kéo dài khối lạc bọc ngoài bằng mật đã được kéo kỹ có màu trắng ngà to bằng bắp tay một đoạn thành thanh kẹo đường kính cỡ bằng ngón tay, đập khẽ để bẻ gẫy phát ra một tiếng "cắc" nhỏ nhưng rất rõ mà lũ học trò nhỏ đang háo hức trông đợi.


Tác giả Đặng Tuấn Phương nếu ở 19 Tràng Thi - tập thể CB Tòa Án thì chắc chắn là biết mình vì mình ở  cách đấy 2 số nhà - 23B Tràng Thi.



Từ: BinhPT
05/10/2012 10:38:32

Hoài vọng về âm thanh ngày xưa thật dễ chịu vì gắn liền với những con phố vắng vẻ, người qua lại thưa thớt,  ô tô cả ngày mới có vài chiếc, giờ tan tầm mới có ít xe đạp... Nay thì cứ nhắc đến âm thanh thành phố đã phát hoảng luôn : loa phường buổi sáng, tiếng nổ pô xe máy các loại, còi ô tô giục giã liên hồi, tiếng người gắt gỏng, chènh chọe, chí chóe... Cám ơn tác giả và người chuyển tiếp cùng họ Đặng vì những kỷ niệm êm đẹp của Hà Nội.



Từ: KhanhT
05/10/2012 10:09:10

Ký ức âm thanh là dấu ấn cuộc đời ta đã trải qua. Những ai đã qua U60, 70 ở Hà Nội đều cảm nhận sâu sắc bài viết Âm thanh Hà Nội ngày xửa, ngày xưa của ĐT Phương. Đó là âm thanh của một nghề đã đi vào dĩ vãng của người dân Cổ Nhuế, hay tiếng ve sầu réo rắt vang vọng một thời cho đến ngày nay… Âm thanh nào cũng thành kỷ niệm, nhưng nó làm cho ta hoài niệm một cách lắng  đọng thì chỉ có đọc ĐT Phương! Và thêm nữa “còm” của TTM Lý.



Từ: ChiNB
05/10/2012 09:25:14

Còn 1 âm thanh nữa của Hà Nội về đêm: Tiếng chổi tre, đêm hè, quét rác. Ngày xửa ngày xưa, các chị quét rác toàn đi làm nửa đêm, khi toàn thành phố đang say sưa trong giấc ngủ. Tôi còn nhớ giường ngủ của mình bên cạnh cửa sổ, qua một cái sân nhỏ rồi mới đến đường (phố Trần Quốc Toản), có hôm nửa đêm bỗng thức giấc với tiếng chổi tre, thế là cứ ngồi cạnh cửa sổ xem chị quét rác say sưa và rất thích thú nữa chứ. Bây giờ chắc vì lý do an ninh, các chị quét rác toàn quét buổi chiều muộn, khi vẫn còn rất đông người qua lại. Bao giờ cho đến ngày xưa.



Từ: LyTM
04/10/2012 20:03:19

 


 Tôi lên Hà Nội năm 1974 nên vẫn thưởng thức âm thanh leng keng của tàu điện chạy qua cổng trường ở Thanh Xuân vào Hà Đông và ra Bờ Hồ đến 11 giờ đêm. Tròn 01 năm ở Hà Nội, nhưng khi đó khu Thanh Xuân còn rất đồng quê. Chúng tôi hay sang vườn Chùa ngay cạnh trường học cho yên tĩnh và mát mẻ. Vườn Chùa rộng, nhiều cây trái và các loại hoa nên đẹp lắm! rất nhiều những chú cóc nhỏ, ve thì thôi rồi, khó học với chúng lắm nếu cứ ngồi dưới những gốc cây to.


Tiếng rao đêm của những hàng rong thì còn đến bây giờ, đặc biệt là bánh khúc và bánh mì đêm. Tiếng rao đêm nghe rất thanh khiết nhưng cũng để lại một sự u uẩn trong lòng người Hà Nội, khi mình đã được nghỉ ngơi mà người bán hàng còn quẩy gánh bánh hay lọc cọc chiếc xe đạp dạo dọc Hà thành! Tiếng kẻng đổ rác thì vẫn thế, vẫn thúc dục mọi nhà, nhanh nhanh nhanh,.... làm cả trẻ con cũng kêu rác rác đến! Riêng ve sầu thì bây giờ cứ đến đầu hè, suốt ngày, trên cây bàng ở sân nhà tôi lại vang đầy tiếng ve, nhưng vì chỉ có một cây vẫn còn cảm giác loãng mạn. Còn nếu ai đó đến thăm người ốm ở Bệnh viện Giao thông sẽ thấy lũ ve thật là dã man, chúng kêu rà rã, kêu nhức cả đầu, dẫu chỉ ngồi đó khoảng 30 phút, đúng là phải ... sầu vì chúng! Bây giờ cây xanh ngày càng lớn và càng nhiều ve, vừa sang Hè đi đâu cũng om ả tiếng ve! chúng làm tôi nhớ quê, nhớ lũy tre đầu ngõ bao giờ cũng là nơi trú ngụ của một đàn ve,...


Những âm thanh văn minh đang ngày càng hiển diện nhiều hơn, tiếng còi xe, tiếng hát từ loa phát thanh từ các kiểu dàn cỡ bự, thôi thì xập xình đến khuya! chỉ có tiếng chuông Chùa và tiếng chuông của Nhà thờ thì vắng hẳn. Không phải không còn, ngoài Chùa và Nhà thờ cũ còn rất nhiều ngôi Chùa và Nhà thờ mới mọc lên, nhưng tiếng chuông thì không thể địch nổi các âm thanh khác để mà dõng dạc gọi từng canh khắc như xưa. Nếu về quê thì vẫn thế, canh ba, canh tư, canh năm,...chuông chùa ngân nga trên thinh không mãi rồi bay lơ lửng đến nơi nào đó! 


Mỗi âm thanh đều là linh hồn cuộc sống. Tiếng chiếp chiếp kêu đêm của những chú chim mải chơi đến khuya mới cất cánh bay về tổ, tiếng còi tàu đêm nghe rất tháng thốt, như bao nhiêu âm hưởng của lời chia ly cộng lại, tiếng đàn tràng giang hay chuyện phiếm của các chú dế mèn, hay tiếng cậu chão chàng gọi bạn đêm khuya,... tiếng sủa cầm canh của chú cún bé giật mình thức giấc, hay tiếng gáy và vỗ cánh của chú gà mà hàng xóm nuôi trước Tết,...đều làm lay động không gian đêm tĩnh mịch. Đó là tiếng nói của sự sống, môi trường còn sạch, sự sống còn tồn tại! Đó cũng là âm thanh của quê hương mà đi xa ta khó gặp, có chăng chỉ là trong giấc mộng mị khi nhớ nhà!


Ta lớn lên trong vòng tay của mẹ


Tiếng ầu ơ như vẽ cả bầu trời


ngủ ngon lành trong tiếng đưa nôi


chú vành khuyên đang rúc ra rúc rích!


 


Mùa Xuân về chú én xinh bay liệng


tiếng hót trong veo, sông nhỏ đợi dầm mưa!


Ai đang ru những điệu đò đưa


rung rinh cả cành đào xuân đang nở!


 


Rồi phượng rực sân trường hớn hở


Hạ rớt xôn xao cho ve dậy tiếng đàn


cả một bầu trời đâu cũng tiếng ve ran


tiếng trống trường đang điểm ngày tạm biệt!


 


Ôi quê hương, bao âm thanh tha thiết,


tiếng chào mời hàng xóm gọi tên nhau,


chén trà xanh, trầu cau thắm vôi màu


tiếng trẻ cười vang bay theo chiều gió!


 


Nghe đâu đó tiếng mùa Thu đang gõ


âm thanh dạt dào ai giã cốm thơm non


để chuối tiêu trứng cuốc gọi dồn


heo may nhẹ cho bông may xào xạc!


 


Mùa đông đến, đêm nghe như chú Vạc


đang gọi Cò, về sớm gió Bấc qua


tiếng chuông Chùa thánh thót ngân nga


lồng thinh không một bầu trời hanh lạnh!


 


Ôi da diết ngàn âm thanh lằng lặng


tiếng cung đàn sự sống thấm lòng ta 


dạt dào, bao la,...ngôn ngữ của quê nhà


tiếng mẹ ru hời trong âm thanh xứ sở!


 



Từ: ThaoDP
04/10/2012 18:09:16

 


Tôi muốn nhờ P.Thảo gửi lời cám ơn của tôi tới bạn đọc và các thành viên StudentKGU vì sự đón nhận rất nồng nhiệt bài viết, cùng những Com. rất ưu ái dành cho tôi. Xin cảm ơn nhiều!


PS: Mình vẫn ra Hà Nội với gia đình,nhưng không bao giờ về đó vào mùa Hè. Thật tiếc!


Đặng Tuấn Phương



Từ: LienTP
04/10/2012 12:09:19

Những âm thanh ngày xưa, sao mà nhớ thế. Yên ắng, vang vọng, thật tuyệt vời. Em ở Lý Nam Đế, mùa hè ve kêu từ sáng sớm, lại ở gần ga Long Biên, tiếng tàu hỏa xình xịch- xình xich tu...


Cảm ơn chị Thảo và TG về bài viết rất hay.



Từ: BinhNH
03/10/2012 19:30:16

Hà nội bây giờ có nhiều âm thanh hỗn độn lắm : Kinh hoàng nhất là tiếng còi ô tô , xe máy, phố tôi là phố rửa xe nên thêm tiếng nổ xe thư máy của đủ các loại xe , tiếng loa bật các loại nhạc từ các xe đến lắp thêm các thiết bị  âm thanh mở to hết cỡ dù giữa trưa hè hay đêm khuya.


Tiếng rao hàng đêm bánh khúc vẫn có, ngoài ra có thêm tiếng rao bánh mì nóng sáng sớm.


Thỉnh thoảng có xe bán báo dạo quanh các phố có hẳn loa giới thiệu nội dung gay cấn của những tin nóng. Nói liên tục không ngừng ...


Tiếng ve vẫn còn nhưng bị pha loãng bởi những tiếng rao : ai bán đồ điện , quạt máy, điều hoà , tivi, tủ lạnh cũ không....


 



Từ: LuongDT
03/10/2012 13:18:51

Cảm ơn Người họ Đặng có bài viết rất độc đáo về Ân thanh Hà Nội. Chẳng lẽ 40 năm qua Bạn chưa quay lại Hà Nội sao? Hãy quay về đi để nghe âm thanh Hà Nội thay đổi như thế nào.




Trang:  1 | 2 | Tiếp theo >  Cuối cùng >>

Tổng số bài và comment post theo từng khoa

KhoaBài viếtComment
Sinh 563 9482
387 2824
Hóa 882 9765
Luật 721 11647
Toán 66 376
Kinh tế 4 108
Câu Lạc Bộ 30 1
NCS 3 70
Bạn bè 197 1189
Dự bị 0 0
Ngôn ngữ 2 2

10 người post bài nhiều nhất

UserSố bài viết
TungDX 289
NghiPH 306
NgocBQ 130
ThaoDP 108
CucNT 123
CoDM 88
PhongPT 73
HaiNV 93
LiTM 85
MinhCK 70

10 người comment nhiều nhất

UserComment
Guest 7169
NghiPH 3219
LiTM 1879
HaiNV 1853
KhanhT 1743
CucNT 1718
TungDX 1565
ThanhLK 1545
VanNH 1441
ThoaNP 1257
s